اولین معرفی شفق در سال 2002 و در نمایشگاه صنایع هوایی ایران اتفاق افتاد. در آن نمایشگاه یک نمونه از این هواپیما در ابعاد واقعی به نمایش گذاشته شده بود.^[1] در سال 2004 تلویزیون جمهوری اسلامی ایران فیلمی از یک نمونه در اندازه واقعی از این هواپیما نشان داد. در این نمونه تغییراتی نسبت به یاک-130 دیده می‌شد که احتمال رسیدن به سرعت مافوق صوت را برای این هواپیما مطرح می‌کرد. در این فیلم شفیقه بفارین به عنوان سرمهندس تیم طراحی هواپیما معرفی شد.^[2]

طراحی و گسترش

برخی کارشناسان معتقدند در طراحی شفق از جنگنده اف-17 الهام گرفته شده است.

شفق در اصل به عنوان یک جت آموزشی سبک طراحی شد و بعدها تصمیم به ساخت نوع جنگنده آن گرفته شد. براساس اطلاعات موجود و گفته‌های مقامات رسمی جنگنده شفق یک جنگنده مافوق صوت می‌باشد.

پروژه طراحی شفق یک پروژه ترکیبی از فناوری روسی-ایرانی است که در ابتدا با کمک یک شرکت هواپیماسازی روسیه^[1] و به نام اینتگرال (Integral) آغاز شد ولی بعدها روسیه به علت فشار آمریکا از آن کناره‌گیری کرد. در زمان همکاری ایران و روسیه، 20 کارشناس طراحی از کارخانجات سوخو و میکویان به ایران عزیمت کرده‌بودند و با تیم ایرانی مشارکت داشتند.^[3] پروژه شفق توسّط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران سرمایه گذاری شده و به‌وسیله مجتمع دانشگاهی هوایی (به انگلیسی: Aviation University Complex) که زیرمجموعه‌ای از دانشگاه مالک اشتر است، طراحی شده‌است.^[4]

مشخصات

شفق دارای 7 جایگاه برای حمل تسلیحات گوناگون است. نوع سازه بکار رفته به شکل مناسبی اجازه حمل انواع بمب و موشکهای هوابه‌هوا و هوابه‌زمین و همچنین انواع بمب با هدایت لیزری را به این هواپیما می‌دهد. که 3 جایگاه در زیر هر بال و 1 جایگاه نیز در زیر بدنه قرار دارد. در کابین خلبان از نمایشگرهای چندکاره رنگی استفاده شده و برای سامانه خروج اضطراری صندلی‌های پرتاب شونده کا36-دی (K-36D) روسی بکار رفته‌است. این هواپیمای نظامی از نظر طراحی شباهت زیادی به هواپیمای Alenia Aermacchi M-346 Master ساخت کشور ایتالیا دارد.

مشخصات عمومی

• خدمه: یک یا دو
• طول: 10?84 متر (35?56 فیت)
• پهنای بال: 10?45 متر (34?18 فیت)
• ارتفاع: 4?26 متر (13?97 فیت)
• وزن خالی: 4?361 کیلوگرم (9614?4 پوند)
• بیشینه وزن برخاست: 6?900 کیلوگرم (15?211?9 پوند)

عملکرد

• سرعت بیشینه: 2?5 ماخ (2300 کیلومتر بر ساعت) (750 مایل بر ساعت)
• سرعت پیمایش: 1 ماخ (1?150 کیلومتر بر ساعت)
• سقف پروازی: 16?780 متر (55?040 فیت)
• نرخ اوج‌گیری: 110 متر بر ثانیه (21650 فیت بر دقیقه)
• دارای صندلی پرتاب‌شونده K-36D

جنگ‌افزار

• موشکهای هوا به هوا:ایم-9 سایدوایندر-ایم-7 اسپارو-ویمپل آر−77-ویمپل آر-73

• موشک هوا به سطح:ای‌جی‌ام-65 ماوریک-کا-اچ-29-کا-اچ-31

تجهیزات پروازی

گونه ارتقاءیافته رادار ای‌ان/ای‌دابلیوجی-

منبع اول ویکیپدیا

بی شک ایران با گامهای خوبی که در صنعت هوانوردی برداشته سرآمد کشورهای منطقه است. به ویژه با طراحی و ساخت هوایمای جنگی شفق توانایی بالای خود را را به نمایش گذاشته و کارشناسان نظامی را در سراسر جهان، از چنین طراحی برجسته و پیشرفته ای شگفت زده کرد.

در مورد هواپیمای جنگی شفق که توجه جهان هوانوردی را به خود معطوف ساخت و سایتها و مجله های مشهور صنعت هوانوردی در مورد آن دست به گمانه زنی پرداختند و آن را ستوده و نشانه ایی از پیشرفت صنایع هوایی ایران دانستند. طراحی و ساخت این جنگنده ابتدا قرار بود با همکاری روسیه انجام شود اما با توجه به فشارها و تهدیدهای آمریکا، روسیه خود را از این برنامه کنار کشید و طرحان و کارشناسان ایرانی به ویژه دانشگاه صنعتی شریف برای رو کم کنی هم که شده با همت و تلاش خودشان کار طراحی را انجام داده و به مرحله ساخت اولین نمونه رسیدند.

در واقع همان گونه که سایت اینترنتی روسین دیفنس نوشته بود، ایران با طراحی و ساخت این جنگنده و نمایش آن همه را شگفت زده کرد. با ساخت این جنگنده صنایع هوایی ایران به پیشرفت قابل ملاحظه ای دست یافته است. این سایت اینترنتی همچنین در مورد این هواپیما می نویسد شفق از موتور روسی RD-33 کلیموف استفاده می کند و از کابین پیشرفته ایی مجهز به سامانه های نمایشگر رنگی ساخت روسیه استفاده می برد. این نمایشگرها را می توان قابل مقایسه با نمایشگرهای چند کاره و رنگی مورد استفاده در هواپیمای جنگی F/A-22 آمریکا دانست. این سایت شفق را با طرح هواپیمای MiG I-2000 روسیه قابل مقایسه دانسته است.

از ویژگی های شفق میتوان به طراحی ویژه و آیرودینامیک تحسین برانگیز آن اشاره کرد. از شکل و شمایل هواپیما و همچنین ورودیهای هوای موتور آشکار است که طراحان تلاش بسیاری به خرج داده اند تا بازتابش راداری هواپیما را به کمترین حد ممکن برسانند تا امکان کشف و رهگیری آن دشوارتر باشد. در واقع می توان شفق را اولین هواپیمای جنگی استیلث ایرانی به حساب آورد. نوع سازه به کار رفته به شکل مناسبی اجازه حمل انواع بمب و موشکهای هوابه هوا و هوابه زمین و همچنین انواع بمب با هدایت لیزری را به این هواپیمای توانمند می دهد.

احتمالا طراحان با آینده نگری امکان استفاده از موشکهای هدایت شونده روسی را مد نظر داشته اند. ایران گفتگوهایی را برای تولید موتور پیشرفته روسی به نام RD-33 انجام داده است و گویا گفتگو هایی نیز در زمینه تولید تحت امتیاز نمایشگرهای چند منظوره ساخت روسیه در جریان است. این هواپیما که اولین نمونه آن سال قبل ساخته شد، قرار است که دو سال دیگر، با نقش نظامی یا آموزشی، وارد خدمت نیروی هوایی شود. به هر روی شفق گام تحسین برانگیزی در صنایع هوایی ایران به حساب آمده و طراحی و ساخت آن موجب افتخار و سربلندی ایرانیان است.

همزمان با به پایان آمدن کار آزمایش سه جنگنده جدید ایرانی، یعنی هواپیماهای شفق، صاعقه و آذرخش، ایرانیان نیز به این باور رسیدند که تنها علم غربی نیست که می تواند برتر باشد، بلکه می شود به قول بزرگان، ایرانی، می تواند و برای نخستین بار در منطقه ایران این کار را انجام داد.

پس از استقبال شما خوانندگان عزیز از مقاله مربوط به هواپیمای شفق، بر آن شدم که مقاله ای را نیز به طور مشترک، به پرداختن به بررسی هواپیماهای صاعقه و آذرخش اختصاص دهم. از سال ها پیش، طرح هواپیمایی به نام اوج در کار بود که البته این طرح ادامه نیافت. اما با پیگیری مسئولان، در آذر سال 1379، سرتیپ علی اکبر شوقی، رئیس دانشگاه شهید ستاری، اعلام کرد که هواپیمای جدیدی که با نام صاعقه در راه است، در سال 1382، اولین پرواز های آزمایشی خود را به انجام خواهد رساند.

در تابستان سال 1383، صدا و سیما، تصاویر و فیلم های ویدیویی این هواپیمای جدید را با توضیحات کامل نمایش داده و بدین گونه بود که این هواپیما به ایرانیان معرفی گردید. در این هواپیما، از بدنه هواپیمای اف-5 آمریکایی، به دلیل طراحی خوب و قدرت مانور بالای آن الهام گرفته شده است. تفاوت اساسی ظاهری این هواپیما با اف-5، وجود دو سکان عمودی V شکل می باشد که برای ایجاد توانایی لازم برای مانور پذیری بهتر جنگنده صورت گرفته است. هواپیمای جنگنده صاعقه در حقیقت یک نمونه 10تا 15 درصد بزرگتر شده هواپیماهای اف-5 با سکانهای عمودی پروانه ای به منظور افزایش مانورپذیری و کاهش سطح مقطع راداری با سیستم های الکترونیک و موتورهای روسی می باشد.

پیشرانه این هواپیما دو دستگاه موتور RD-33 می باشد که از موتورهای هواپیمای اف-5 بسیار قدرتمندتر بوده امکان پرواز تا سرعتهای 5/1تا 8/1 ماخ را به این هواپیما می دهد. رادار این هواپیما از نوع N019-ME که در ایران بهسازی شده تا کارایی آن بر ضد اهداف زمینی افزایش یابد. بیشترین وزن محموله این هواپیما 4,400 کیلوگرم و وزن خالی این هواپیما 8,000 کیلوگرم و بیشترین وزن برخاست این هواپیما 15,000 تا 18,000 کیلوگرم بوده و بردی در حدود 600 کیلومتر را داراست. این هواپیما، برای اولین بار، در طی سفر رهبر به همدان پروازی آزمایشی را با موفقیت تمام به انجام رساند.

اما هواپیمای آذرخش را می توان یک جنگنده اف-5 دانست که در آن مساحت بال ها تا حدودی افزایش یافته و موتورها و اویونیک آن با نمونه های جدیدتر روسی تعویض گشته است. مشهود ترین تفاوت این هواپیما با جنگنده اف-5، ورودی موتورهای به وضوح بزرگتر آن است که در نتیجه نصب موتور قدرتمند تر و نیاز به ورودی هوای بزرگتر حاصل آمده است.

نظر شخصی بنده در مورد جنگنده ساخت ایران چنین عنوان می کنم که با توجه به این که حتی شرایط تا حدودی در کشور های مجاور منطقه مانند ترکیه یا عربستان بهتر نیز هست، این کشورها از خود هیچ گونه توانایی را حتی برای اصلاح جنگنده های خارجی از خود نشان نداده اند. همین موضوع، برتری ایران مشخص می سازد چرا که ایران حتی با وجود تحریم های اقتصادی فراوان، قادر به طراحی و ساخت دو جنگنده مستقل و اصلاح یک نمونه خارجی شده است.

بنده اغراق های برخی که اعلام می کنند که این هواپیما ها حتی هواپیماهای غربی چون جنگنده F/A-22 را مغلوب می سازند را به طور کامل رد می نمایم. چون اگر واقع گرا باشیم، ایران یک کشور در حال توسعه است و نمی توان از او انتظار ساخت چنین جنگنده هایی را در وهله اول داشت، بلکه به تدریج باید به این اهداف دست پیدا کرد. در این اوضاع طراحی و ساخت چنین جنگنده هایی، با توانایی های نسبتاً خوب و قابل قبول، خود افتخار بزرگی محسوب می شود که کشورهای دیگر منطقه، ناتوانی خود را در برابر انجام چنین امور پراهمیتی، بوضوح نشان داده اند.

این هواپیما در سه نوع می باشد: 1. نوع تک نفره که احتمالا به عنوان هواپیمای شکاری استفاده می شود. 2. دو نفره ی آموزشی . 3. دو نفره جنگی. در ضمن این هواپیما به تولید انبوه نرسیده است.